Studija o transfernim cenama: ključni delovi i najčešće greške

Šta je studija o transfernim cenama?

Transferne cene predstavljaju cene formirane u transakcijama između povezanih lica (kontrolisanim transakcijama). U domaćoj regulativi povezana lica su pre svega:

• Lica sa direktnom ili indirektnom kapitalnom povezanošću (matične kompanije, kompanije sestre i kompanije ćerke) od preko 25%
• Lica između kojih postoji odnos kontrole (značajnijeg uticaja na poslovne odluke). Kontrola postoji u slučaju posedovanja preko 25% glasova u organima upravljanja
• Članovi rodbine

Javlja se opasnost da se transferne cene ne utvrđuju tržišno, već na način koji omogućava grupama povezanih lica izbegavanje plaćanja poreza na dobit. Iz tog razloga, srpska preduzeća su u obavezi da pripreme izveštaj, odnosno studiju o transfernim cenama u kojima analiziraju transakcije sa povezanim licima. Cilj studije o transfernim cenama je ispitati da li su cene u transakciji utvrđene u skladu sa tržišnim principima koji važe između dva nepovezana lica (načelo ’’van dohvata ruke’’).

Ukoliko se u studiji o transfernim cenama pokaže da je poreska osnovica umanjena putem transfernih cena, neophodno je izvršiti korekciju poreske osnovice. Korekcija znači da se uvećava poreska osnovica na nivo profita koji bi se ostvario da su transferne cene bile usklađene sa načelom ’’van dohvata ruke’’.

Studija o transfernim cenama se predaje Poreskoj upravi. Tokom kontrole, poreski inspektori mogu zaračunati veći iznos korekcije poreske osnovice sa kamatom, kao i kazne za preduzeće i odgovorna lica.

Napominjemo da preduzeća koja stupaju u transakcije sa licima iz poreskih rajeva (Hong Kong, Lihtenštajn, Panama itd.) su takođe obavezni da izrade studiju o transfernim cenama, jer postoji sumnja da tim transakcijama smanjuju poresku osnovicu u Srbiji.

Šta sadrži studija o transfernim cenama?

Studija o transfernim cenama u punom obliku sadrži sledeće obavezne delove:

• Analizu grupe povezanih lica kojoj pripada obveznik
• Analizu delatnosti
• Funkcionalnu analizu
• Izbor metoda za proveru usklađenosti sa cenama utvrđenih po principu ’’van dohvata ruke’’
• Zaključak

Pun oblik studije o transfernim cenama se priprema ukoliko:

• Vrednost godišnih transakcija (sem pozajmica i kamata) sa makar jednim povezanim licem prelazi iznos od 8.000.000 RSD, ili
• Preduzeće stupa u transakcije plasiranja/primanja pozajmica sa makar jednim povezanim licem (izuzev u slučaju da je primio beskamatnu pozajmicu)

Za sledeće tipove transakcija se sastavlja izveštaj u skraćenom obliku (obelodanjivanje bez dalje analize):

• Jednokratne transakcije ispod 8.000.000 RSD
• Transakcije sa jednim povezanim licem ispod 8.000.000 RSD

U nastavku teksta ćemo analizirati svaki od pomenutih delova punog oblika studije o transfernim cenama.

Analiza grupe povezanih lica kojoj pripada obveznik

Ovaj deo studije o transfernim cenama treba da sadrži sledeće informacije:

• Opis delatnosti grupe, njenog poslovnog modela i strategije
• Organizacionu, vlasničku i pravnu strukturu grupe
• Osnovne informacije o obvezniku (delatnost, vlasnička i organizaciona struktura, finansijski izveštaji itd.)
• Osnovne podatke o povezanim licima sa kojima je obveznik stupio u transakcije

Mnogima ovaj deo studije deluje kao nešto na šta ne treba gubiti mnogo vremena. Međutim, analiza grupe je značajna, jer nam daje početnu sliku o ulozi obveznika u čitavom lancu vrednosti, o čemu smo već ranije pisali na našem blogu.

Analiza delatnosti

Reč je o delu studije o transfernim cenama koji sadrži sledeće informacije:

• Definisanje i klasifikaciju delatnosti obveznika
• Pregled tržišnih uslova (glavni konkurenti, kupci i dobavljači, tržišno učešće, opšti tržišni uslovi itd.)
• Analizu faktora koji utiču na formiranje cena u delatnosti obveznika
• Analizu rizika koji se javljaju u delatnosti obveznika

Analiza delatnosti, kao i analiza grupe, deluje kao uvodni deo studije na koji ne treba gubiti mnogo vremena. Međutim, putem analize delatnosti stičemo početnu sliku o aktivnostima i rizicima obveznika, što su ključni faktori utvrđivanja profita obveznika u skladu sa načelom ’’van dohvata ruke’’.

Funkcionalna analiza

Prvi korak u funkcionalnoj analizi je identifikovanje transakcija sa povezanim licima. Potrebno je videti sa kojim povezanim licima je obveznik imao transakcije. Identifikovanje povezanih lica može biti izazovno kod grupacija sa složenom vlasničkom strukturom. Neophodno je utvrditi iznos transakcije sa povezanim licem: iznos potraživanja/obaveze, kao i iznos prihoda/rashoda u transakciji. Knjigovodstvene evidencije moraju biti takve da se iz njih mogu lako identifikovati transakcije sa povezanim licima. U suprotnom, postoji opasnost neidentifikovanja transakcija. Iz našeg iskustva, veliki broj studija o transfernim cenama nije usklađen sa zakonom, jer postoji mogućnost da poreske vlasti tokom kontrole pronađu neuključene transakcije i zaračunaju korekciju. Takođe, ukoliko određene transakcije sa povezanim licima nisu uključene u studiju o transfernim cenama, one nisu verovatno ni obelodanjene u poreskom bilansu, što vodi novim kaznama.

Nakon identifikovanja transakcija, za svaku transakciju sa svakim povezanim licem vršimo analizu:

• Aktivnosti koje preduzima obveznik u kontrolisanoj transakciji, kao i aktivnosti koje preduzima povezano lice
• Sredstava koje angažuje obveznik, odnosno povezano lice u kontrolisanoj transakciji
• Raspodele rizika između obveznika i povezanog lica u kontrolisanoj transakciji

U prethodno opisanom koraku stičemo jasnu sliku o profitu ’’van dohvata ruke’’ koji bi pripao obvezniku. U nezavisnim tržišnim uslovima, profit raste ukoliko strana u transakciji preduzima veći broj složenih aktivnosti, angažuje značajna sredstva i značajne rizike preuzima na sebe. Putem funkcionalne analize, stičemo sliku o lancu vrednosti grupe, kao i obveznikovoj suštinskoj ekonomskoj ulozi u njemu.

Sledeći korak u funkcionalnoj analizi je utvrđivanje načina formiranja cene u kontrolisanoj transakciji:

• Da li su uzeti u obzir troškovi prodajne strane?
• Da li su uzete u obzir cene na slobodnom tržištu?
• Da li strana koja nabavlja može preprodati profitabilno predmet transakcije ili će mu na drugi način koristiti za uvećanje prihoda/umanjenje troškova?

Izbor metoda za proveru usklađenosti sa cenama utvrđenih po principu ’’van dohvata ruke’’

Neophodno je za svaku transakciju sa svakim povezanim licem odabrati prikladan metod transfernih cena. Pred obveznikom su sledeće moguće opcije:

• Metod uporedive cene na tržištu (CUP – Comparable uncontrolled price)
• Metod preprodajne cene (RPM – Resale pricing method)
• Metod cene koštanja uvećane za uobičajenu zaradu (C+ – Cost plus method)
• Metod transakcione neto marže (TNMM – transactional net margin method)
• Metod podele dobiti (PSM – Profit split method)
• Kombinacija prethodno navedenih metoda ili bilo koja druga metoda koja se može primeniti u datom slučaju. Na primer, kao tržišna cena u transakciji se može koristiti vrednost procenjena od strane nezavisnog procenitelja (metod procene vrednosti)

U domaćoj regulativi, nijedan metod nema prednost nad drugim. Međutim, u praksi se prvo ispituje mogućnost primene CUP metoda, a potom se analizira svaki od metoda prethodno navedenim redosledom. Naime, iskustvo govori da direktniji metodi (CUP kao metod koji poredi cene, pa RPM i C+ kao metodi koji porede bruto marže) imaju prednost nad indirektnijim metodima (TNMM, PSM ili ’’šesti metod’’).

Izbor metoda pre svega zavisi od:

• Prirode i predmeta transakcije: na primer, lakše je primeniti CUP metod za berzansku robu (poput sirovih metala i poljoprivrednih proizvoda), jer možemo koristiti javno dostupne podatke sa finansijskih tržišta, nego za specijalizovanu opremu
• Mogućnosti identifikovanja uporedivih transakcija: razlikujemo interne uporedive transakcije (transakcije obveznika sa nepovezanim licima) i eksterne uporedive transakcije (proces njihovog identifikovanja se zove benchmarking analiza, o čemu se već detaljnije pisali na našem blogu)

Dakle, u ovom delu studije o transfernim cenama prikazujemo analizu izbora metoda za svaku transakciju sa svakim povezanim licem i izbora uporedivih transakcija.

Zaključak studije o transfernim cenama

Na kraju svake studije o transfernim cenama treba da se prikažu zaključci o usklađenosti transfernih cena sa načelom ’’van dohvata ruke’’. Kao što smo ranije naveli u tekstu, zaključak se mora doneti za svaku transakciju sa svakim povezanim licem.

Uz studiju ne bi bilo loše priložiti i određenu dokumentaciju koja je korišćena prilikom analize transfernih cena, poput ugovora između povezanih lica i podataka iz korišćene baze podataka.

Najčešće greške prilikom pripreme studije o transfernim cenama

Među najčešće greške prilikom izrade studije o transfernim cenama spadaju:

• Neadekvatne evidencije: prilikom knjiženja transakcija sa povezanim licima, obveznik mora razmišljati o informacijama koje će mu biti neophodne za studiju o transfernim cenama. To znači da treba pripremiti evidencije na način da se kontrolisane transakcije mogu lako identifikovati i adekvatno analizirati. Pored knjigovodstvenih evidencija, bilo bi dobro pripremiti i druge evidencije (na primer, vreme koje zaposleni provode na projektima za povezana lica)
• Neidentifikovanje svih transakcija sa svim povezanim licima: ova greška se dešava zbog nerazumevanja definicije povezanih lica. Tako obveznici obično ne obelodane svoje transakcije sa licima iz poreskih rajeva
• Prilikom izbora profitne marže u kontrolisanoj transakciji, u imeniocu se nalazi kategorija koja je pod uticajem kontrolisane transakcije: imenilac mora biti nezavistan od kontrolisane transakcije
• ’Marža sa povezanim licem se obračunava na nivou bilansa uspeha obveznika: ovakav pristup je prihvatljiv jedino u slučaju da se delatnost obveznika svodi na jednu transakciju sa samo jednim povezanim licem. U suprotnom, prihodi i rashodi se moraju alocirati na pojedine transakcije sa pojedinim povezanim licima. Alokacija se mora vršiti po ključu koji nije pod uticajem kontrolisane transakcije
• Korišćenje baze podataka uporedivih kompanija pre analize internih transakcija: interne uporedive transakcije imaju prednost nad eksternim. Dakle, bazu podataka treba koristiti samo ukoliko ne možemo identifikovati interne uporedive transakcije
• Primena iste benchmark analize za više perioda: domaća regulativa zahteva pripremu nove benchmark analize svake godine za isti tip transakcije
• Korišćenje benchmark analize koju je pripremala centrala: mnoge multinacionalne kompanije koriste benchmark analize koje su pripremili konsultanti iz matične zemlje. Međutim, ovakve analize obično nisu usklađene sa domaćim propisima

Kompanija WTS Serbia je jedan od vodećih pružalaca usluge izrade studije o transfernim cenama. Ukoliko su Vam potrebne usluge izrade studije ili savetovanja u vezi politike transfernih cena, možete se obratiti našem konsultantskom timu.