Poreski tretman obezvređenja učešća u kapitalu i otpisa potraživanja prema inostranim licima u slučaju stečaja ili likvidacije
Dešava se da poslovni partner koji se nalazi u inostranstvu bankrotira, ode u stečaj ili sprovede proces likvidacije. U slučaju da su u knjigama poreskog obveznika priznata potraživanja po osnovu prodaje ili ukoliko poreski obveznik ima učešča u kapitalu stranog pravnog lica, postavlja se pitanje kakav je poreski tretman rashoda koji će nastati po osnovu obezvređenja takvog potraživanja odnosno plasmana.
Pre svega, za oba pomenuta slučaja obezvređenja učešća u kapitalu potrebno je razumeti član 22v stav 1. Zakona o porezu na dobit pravnih lica. U skladu sa ovim članom, na teret rashoda u poreskom bilansu ne priznaju se rashodi nastali po osnovu obezvređenja imovine, koja se utvrđuje kao razlika između neto sadašnje vrednosti imovine utvrđene u skladu sa MRS, odnosno MSFI i njene procenjene nadoknadive vrednosti, ali se priznaju u poreskom periodu u kome je ta imovina otuđena, odnosno upotrebljena, odnosno u kome je nastalo oštećenje te imovine usled više sile.
U nastavku se nalaze mišljenja Ministarstva finansija koja obrađuju pomenutu temu.
Poreski tretman obezvređenja učešća u kapitalu usled statusne promene privrednog društva
U smislu zakona kojim se uređuju privredna društva, statusnom promenom se društvo (društvo prenosilac) reorganizuje tako što na drugo društvo (društvo sticalac) prenosi imovinu i obaveze, dok njegovi članovi u tom društvu stiču udele, odnosno akcije. Statusnom promenom pripajanja, jedno ili više društava može se pripojiti drugom društvu prenošenjem celokupne imovine i obaveza na to društvo, čime društvo koje se pripaja prestaje da postoji bez sprovođenja postupka likvidacije.
U konkretnom slučaju ako je poreski obveznik izvršio obezvređenje učešća u kapitalu svog zavisnog privrednog društva, pri čemu rashod iskazan po tom osnovu nije bio priznat u poreskom bilansu poreskog obveznika podnetom za poreski period u kojem je isto (obezvređenje) izvršeno. U nekom od narednih poreskih perioda, usled statusne promene (pripajanje), izvršene u skladu sa zakonom kojim se uređuju privredna društva, poreski obveznik i zavisno privredno društvo se pripajaju drugom društvu i prestaju da postoje bez sprovođenja postupka likvidacije.
S tim u vezi, postavilo se pitanje da li poreski obveznik obezvređenje, koje nije bilo priznato u poreskom periodu u kojem je izvršeno, priznaje u poreskom bilansu koji je isto društvo (koje prestaje da postoji usled statusne promene) dužno da podnese za poreski period u kojem je izvršena predmetna statusna promena.
Imajući u vidu navedeno, u slučaju kada obveznik, u svojim poslovnim knjigama, a u skladu sa MRS i MSFI, iskaže rashod po osnovu obezvređenja učešća u kapitalu zavisnog privrednog društva, koji (kao takav) nije bio priznat u poreskom periodu u kojem je iskazan, smatramo da su se, u poreskom periodu u kojem obveznik i njegovo zavisno privredno društvo prestaju da postoje usled statusne promene (kojom se pripajaju drugom društvu) stekli uslovi za priznavanje predmetnog rashoda, shodno odredbi člana 22v stav 1. Zakona.
Mišljenje Ministarstva finansija, br. 011-00-1114/2017-04 od 28.12.2017. godine (izvor : sajt MF http://www.mfin.gov.rs)
Poreski tretman obezvređenja učešća u kapitalu usled sproveđenja postupka likvidacije
Članom 541. Zakona o privrednim društvima propisano je da se imovina društva u likvidaciji koja preostane posle izmirenja svih obaveza društva (likvidacioni ostatak) raspodeljuje članovima društva u skladu sa odlukom o raspodeli likvidacionog ostatka društva.
U konkretnom slučaju, obveznik je, kao vlasnik udela u privrednom društvu, u svojim poslovnim knjigama (a u skladu sa propisima o računovodstvu i drugim relevantnim propisima) iskazao rashod po osnovu obezvređenja predmetnog udela, koji (kao takav) nije bio priznat u poreskom bilansu (u poreskom periodu u kom je iskazan) u skladu sa Zakonom. U nekom od narednih poreskih perioda, nad privrednim društvom (u čijem kapitalu obveznik ima učešće) sproveden je postupak likvidacije, nakon čega je obveznik (u poslovnim knjigama) evidentirao osnovna sredstva dobijena na ime likvidacionog ostatka, kao i prihod utvrđen kao pozitivna razlika između vrednosti dobijenih osnovnih sredstava i vrednosti (obezvređenog) udela.
Shodno navedenoj odredbi Zakona, mišljenja smo da se rashod po osnovu obezvređenja obveznikovog učešća u kapitalu drugog privrednog društva, koji nije bio priznat u poreskom bilansu (u poreskom periodu u kom je iskazan) u skladu sa Zakonom, priznaje u poreskom periodu u kom je nad privrednim društvom (u čijem kapitalu obveznik ima učešće) sproveden postupak likvidacije (po osnovu kog je obveznik iz poslovnih knjiga isknjižio predmetni udeo).
Mišljenje Ministarstva finansija, br. 011-00-51/2015-04 od 7.3.2016. godine (izvor : sajt MF http://www.mfin.gov.rs)
Dakle, ukoliko obveznik izvrši obezvređenje učešća u kapitalu domaćeg ili inostranog pravnog lica tokom jednog poreskog perioda, a nije došlo do otuđenja u tom poreskom periodu, trošak obezvređenja predmetnih udela neće biti priznat kao trošak u tom poreskom periodu i samim tim uvećaće osnovicu poreza na dobit privrednog društva.
Međutim, u poreskom periodu kada dođe do statusne promene, odnosno likvidacije zavisnog privrednog društva, obveznik ima pravo da u Poreskom bilansu u polju 36:
Rashodi po osnovu obezvređenja imovine koji se priznaju u poreskom periodu za koji se podnosi PB, a u kome je ta imovina otuđena, upotrebljena ili je došlo do oštećenja te imovine usled više sile,
iskaže iznos obezvređenja koji nije bio priznat u prethodnim poreskim periodima i samim tim umanji osnovicu za porez na dobit.
Poreski tretman otpisa potraživanja prema inostranim licima u slučaju stečaja ili likvidacije inostranog pravnog lica.
U skladu sa članom 16. stav 1. Zakona o porezu na dobit pravnih lica, na teret rashoda priznaje se otpis vrednosti pojedinačnih potraživanja koja se u skladu sa propisima o računovodstvu i MRS, odnosno MSFI i MSFI za MSP iskazuju kao prihod, osim potraživanja iz člana 7a tačka 2) ovog zakona, pod uslovom:
- da se nesumnjivo dokaže da su ta potraživanja prethodno bila uključena u prihode obveznika;
- da su ta potraživanja u knjigama poreskog obveznika otpisana kao nenaplativa;
- da poreski obveznik pruži dokaze da su potraživanja utužena, odnosno da je pokrenut izvršni postupak radi naplate potraživanja, ili da su potraživanja prijavljena u likvidacionom ili stečajnom postupku nad dužnikom.
Saglasno članu 16. stav 2. Zakona, na teret rashoda priznaje se i otpis vrednosti pojedinačnih potraživanja koja se u skladu sa propisima o računovodstvu i MRS, odnosno MSFI i MSFI za MSP ne iskazuju kao prihod, osim potraživanja iz člana 7a tačka 2) ovog zakona, ukoliko obveznik ispuni uslove propisane odredbama stava 1. tač. 2) i 3) ovog člana.
U konkretnom slučaju poreski obveznik ima potraživanje prema inostranom dužniku – privrednom društvu iz Hrvatske, a u vezi sa kojim je (u cilju zaštite likvidnosti i održivosti poslovanja dužnika) Republika Hrvatska donela (poseban) zakon kojim se uređuje postupak tzv. izvanredne uprave u trgovačkim društvima od sistemskog značaja za Republiku Hrvatsku, u skladu sa kojim je u periodu trajanja navedenog postupka onemogućeno pokretanje stečajnog ili bilo kog drugog sudskog postupka protiv dužnika (kao i njegovih zavisnih i povezanih privrednih društava).
Pored toga, odredbama istog zakona propisano je da se na pravne posledice otvaranja postupka „izvanredne“ uprave nad dužnikom, na odgovarajući način primenjuju pravila o pravnim posledicama otvaranja stečajnog postupka koja su propisana zakonom koji uređuje stečaj. Takođe, rešenje o otvaranju postupka „izvanredne“ uprave sadrži, između ostalog, poziv poveriocima da („izvanrednom“ upravniku) u roku propisanom navedenim zakonom, a u skladu sa pravilima stečajnog postupka, prijave svoja potraživanja, pri čemu se prijava potraživanja vrši na istom (propisanom) obrascu na kojem se vrši i prijava potraživanja u redovnom stečajnom postupku.
Saglasno navedenim odredbama Zakona, direktan otpis vrednosti pojedinačnih potraživanja, nezavisno da li se radi o potraživanju obveznika prema dužnicima u zemlji ili dužnicima u inostranstvu, priznaje se kao rashod u poreskom bilansu ukoliko su ispunjeni uslovi iz člana 16. stav 1. Zakona, odnosno člana 16. stav 2. Zakona.
S tim u vezi, a imajući u vidu navedeno činjenično stanje, ukoliko je obveznik, u skladu sa odredbama posebnog zakona donetog u drugoj zemlji, prijavio potraživanje prema dužniku u roku i na način propisan odredbama tog zakona (o čemu poseduje odgovarajuće dokaze), mišljenja smo da se rashod iskazan po osnovu otpisa tog potraživanja, priznaje u poreskom bilansu obveznika, u skladu sa članom 16. stav 1. Zakona, odnosno članom 16. stav 2. Zakona.
Mišljenje Ministarstva finansija, br. 011-00-247/2018-04 od 28.3.2018. godine (izvor : sajt MF http://www.mfin.gov.rs)
Dakle, ukoliko je obveznik ispunio uslove i prijavio potraživanja prema dužniku u roku i na način propisan odredbama Zakona, obveznik ima pravo da u Poreskom bilansu u polju 28:
Rashod po osnovu ispravke vrednosti pojedinačnih potraživanja koji nije bio priznat u poreskom bilansu u poreskom periodu u kojem je iskazan, ali se priznaje u poreskom periodu u kojem su ispunjeni uslovi iz člana 16. Zakona
iskaže iznos potraživanja koji nije bio priznat u prethodnim poreskim periodima i samim tim umanji osnovicu za porez na dobit.
Ukoliko imate dodatnih pitanja vezano za ovu temu, molimo Vas da kontaktirate naš konsultantski tim.
