U cilju lakšeg razumevanja ove tematike od strane onog dela obveznika kojima poreski zakoni i praksa nisu bliski istu ćemo obraditi kroz primer i uz korišćenje jezika koji je svima razumljiv.
Za početak je bitno utvrditi da li postoji obaveza plaćanja godišnjeg poreza na dohodak građana ili ne?
Obveznici godišnjeg poreza na dohodak građana su fizička lica, rezidenti Republike Srbije koja su u toku kalendarske 2022. godine ostvarila neto primanja (u zemlji i inostranstvu) u iznosu većem od oko EUR 31,600 (ukoliko su starija od 40 godina) ili u iznosu većem od oko EUR 63,300 ukoliko su u pitanju fizička lica mlađa od 40 godina.
Fizička lica koja su u toku 2022. godine ostvarila primanja manja od napred navedenih iznosa nemaju obavezu podnošenja poreske prijave za godišnji porez na dohodak građana.
Bitno je napomenuti da se pomenutih 40 godina života određuje u odnosu na poslednji dan kalendarske godine za koju se podnosi poreska prijava, odnosno u ovom slučaju u odnosu na 31. decembar 2022. godine.
Mada su obveznici godišnjeg poreza na dohodak građana i nerezidenti Republike Srbije u odnosu na dohodak ostvaren na teritoriji Republike Srbije u ovom tekstu naš fokus će biti na rezidentima Srbije.
Pošto ste utvrdili da postoji obaveza podnošenja poreske prijave, a samim tim i plaćanja godišnjeg poreza na dohodak građana prvo bi trebalo biti upoznat sa zakonskim rokovima za podnošenje prijave odnosno plaćanje poreza.
Rok za podnošenje poreske prijave i plaćanje godišnjeg poreza na dohodak građana za 2022. godinu je najkasnije 15. maj 2023. godine. Ukoliko poreski obveznik do navedenog datuma ne podnese poresku prijavu, Poreska Uprava će to učinti po službenoj dužnosti.
Procedura podnošenja poreske prijave za godišnji porez na dohodak građana
Zakon o porezu na dohodak građana obuhvata više različitih vrsta dohotka koji su oporezivi godišnjim porezom na dohodak građana, a o kojima smo se detaljno bavili u prethodnim tekstovima.
S obzirom da u jednom tekstu nije izvodljivo obuhvatiti i detaljno obraditi celokupnu problematiku godišnjeg porezana dohodak građana odlučili smo se da u ovm tekstu obradimo najčešći primer iz prakse i to u segmentu podnošenja same poreske prijave uz povremeni osvrt na zakonske odredbe i uz dodatnu pretpostavku da postoji ulaganje u alternativni investicini fond od strane fizičkog lica.
Naše pretpostavke su sledeće:
- fizičko lice je prvi put u obavezi da podnese poresku prijavu i plati godišnji porez na dohodak građana;
- fizičko lice je rezident Srbije;
- fizičko lice izdržava jednog člana porodice (npr. dete);
- fizičko lice je do 31 decembra 2022. godine izvršilo ulaganje u registrovani alternativni investicioni fond;
- fizičko lice poresku prijavu podnosi u zakonskom roku.
Činjenica što smo u našem primeru pretpostavili da se poreska prijava prvi put podnosi, da postoji izdržavano lice i ulaganje u alternativni investicioni fond ne menja samu proceduru i u slučaju da opisane pretpostavke nisu ispunjene u Vašem slučaju.
Za početak je bitno napomenuti da se poreska prijava, kao i eventualna izmenjena poreska prijava podnose na obrascu PP GPDG (novi obrazac u odnosu na dosadašnji PPDG-2R) i to isključivo u elektronskom obliku preko portala Poreske Uprave.
Kako bi se pristupilo portalu Poreske Uprave neophodno je da posedujete Kvalifikovani elektronski sertifikat izdat od nadležnih sertifikacionih tela u Republici Srbiji (MUP RS, Pošta Srbije, Privredna komora Srbije).
Ukoliko poreski obveznik ne poseduje sertifikat ili isti nije u mogućnosti da izvadi postoji i alternativa. Naime, za pristup portalu Poreske Uprave i podnošenje prijave se može ovlastiti drugo lice (koje je rezident Srbije i koje poseduje kvalifikovani elektronski ertifikat) na način što će nadležnoj filijali Poreske Uprave (prema mestu prebivališta/boravišta) podneti ovlašćenje za upotrebu elektronskih servisa (PEP Obrazac).
Pošto poreski obveznik poseduje odgovarajući sertifikat (i čitač za isti ukoliko je neophodan) vrši se logovanje na portal Poreske Uprave.
U slučaju da se fizičko lice prvi put pojavljuje kao obveznik godišnjeg poreza na dohodak građana, potrebno je prethodno da izvrši registraciju popunjavanjem podataka u delu portala ePorezi – Registracija fizičkog lica kao poreskog obveznika. Nakon 24 sata od izvršene registracije na portalu Poreske uprave, ovim obveznicima biće omogućeno da u delu “Izbor prijave“ odaberu poresku prijavu PP GPDG i potom popune istu.
Imajući u vidu pretpostavke u našem primeru, a shodno izmenama koje je izvršila Poreska Uprava u odnosu na dosadašnja pravila za podnošenje poreske prijave, sama poreska prijava će biti već popunjena od strane Poreske Uprave na portalu (sa statusom „u pripremi“), dok je obveznik u obavezi da izvrši proveru i/ili dopunu iste (opcija „izmeni“), kao i da je potpiše i podnese Poreskoj Upravi.
Poreska prijava u najvećem broju slučajeva nije popunjena od strane Poreske Uprave u situacijama gde je prilikom podnošenja odgovarajućih poreskih prijava za fizička lica kao sredstvo identifikacije navođen broj pasoša (a ne JMBG) ili pak u situacijama gde nisu podnete adekvatne poreske prijave za fizička lica. U navedenom slučaju obveznik godišnjeg poreza na dohodak građana je u obavezi da samostalno izvrši popunjavanje cele prijave.
Delovi poreske prijave PP GPDG
Poreska prijava PP GPDG se sastoji od šest delova, i to:
- Podaci o prijavi (opšti deo);
- Podaci o poreskom obvezniku (deo 1);
- Podaci o izdržavanim članovima porodice (deo 2);
- Podaci o prihodima koji se oporezuju (deo 3);
- Popis priloženih dokaza (deo 4);
- Napomena poreskog obveznika/punomoćnika/zastupnika (deo 5).
Podaci o prijavi i podaci o poreskom obvezniku
Kako je napred i napomenuto, a imajući u vidu i konkretan primer kojim se bavimo, deo koji se odnosi na podatke o poreskoj prijavi i poreskom obvezniku je u najvećem delu automatski popunjen. Poreski obveznici će u ovom delu biti u obavezi da popune samo podatke o zanimanju, elektronskoj adresi i broju telefona.
Bitno je napomenuti da će sam sistem prijavljivati „grešku“ ukoliko neko od polja nije popunjeno.
Podaci o izdržavanim članovima porodice
Kada je reč o delu 2 poreske prijave (podaci o izdržavanim članovima porodice), isti će poreski obveznik biti u obavezi sam da popuni.
Uzimajući u obzir konkretan primer koji obrađujemo poreski obveznik će uneti sledeće podatke:
- srodstvo sa poreskim obveznikom (deca, usvojenici)
- JMBG izdržavanog lica
- pme jednog roditelja
- prezime izdržavanog lica
Obveznicima je omogućen unos do 20 izdržavanih članova porodice.
Podaci o prihodima koji se oporezuju
Deo 3 poreske prijave koji se odnosi na oporezive prihode bi trebalo da bude takođe automatski popunjen, osim u delu koji se odnosi na
- iznos ličnih odbitaka za izdržavane članove porodice
Shodno pretpostavkama koje smo na početku uzeli u obzir u polje 3.12.2. poreske prijave, poreski obveznik će ručno uneti iznos od RSD 185,969 s obzirom da ima jedno izdržavano lice.
U slučaju da obveznik izdržava više od jednog lica u napred navedeno polje se unosi proizvod broja izdržavanih članova porodice i navedenog iznosa.
Napominjemo da shodno odredbama Zakona o porezu na dohodak građana, u situaciji gde su dva ili više članova porodice obveznici godišnjeg poreza na dohodak građana, odbitak za izdržavane članove porodice može ostvariti samo jedan obveznik.
Shodno pretpostavkama koje smo na početku uzeli u obzir (ulaganje u alternativni investicioni fond) u polje 3.18 poreske prijave, poreski obveznik će ručno uneti iznos poreskog kredita koji ne može biti veći od 50% iznosa sa rednog broja 3.17 (koje predstavlja iznos obaveze za godišnji porez – pre poreskog kredita i koji će automatski biti obračunat).
Zakonom o porezu na dohodak građana je predviđeno da se obvezniku koji izvrši ulaganje u alternativni investicioni fond, odnosno u kupovinu investicione jedinice alternativnog investicionog fonda priznaje pravo na poreski kredit na račun godišnjeg poreza na dohodak građana najviše do 50% ulaganja izvršenog u kalendarskoj godini za koju se utvrđuje godišnji porez na dohodak građana. Pravo na poreski kredit može se ostvariti samo po osnovu u potpunosti uplaćenih novčanih uloga kojima se stiču akcije ili udeli u alternativnom investicionom fondu, odnosno investicione jedinice alternativnog investicionog fonda. Poreski kredit ne može biti veći od 50% utvrđene poreske obaveze po osnovu godišnjeg poreza na dohodak građana.
Npr. ukoliko obaveza iz polja 3.17. iznosi RSD 100,000, a poreski obveznik je u toku 2022. godine u alternativni investicioni fond izvršio ulaganje u iznosu od RSD 120,000 u polje 3.18. poreske prijave će se uneti iznos od RSD 50,000 (50% od poreske obaveze), dok u slučaju da je poreski obveznik u alternativni investicioni fond izvršio ulaganje od RSD 80,000 u polje 3.18. poreske prijave će se uneti iznos od RSD 40,000 (50% od izvršenog ulaganja).
Takođe bismo skrenuli pažnju da smo u praksi uočili da se iz nepoznatih razloga polje 3.8. (iznos dodatnog umanjenja za obveznika koji ima manje od 40 godina života) u određenim situacijama ne popunjava automatski za obveznike koji imaju manje od 40 godina života. U tom slučaju ručno je neophodno uneti iznos od RSD 3,719,376 (odnosno prepisati iznos koji je već automatsku unet u poresku prijavu sa polja 3.11.).
Dodatno, napominjemo da se iznosi se u delu 3 poreske prijave upisuju u dinarima, bez decimala, bez tačke, zapete ili praznog polja između brojeva.
Stopa po kojoj se plaća godišnji porez na dohodak građana je progresivna i iznosi 10% na iznos oporezivog dohotka do šestostruke prosečne godišnje zarade i 15% na iznos oporezivg dohotka preko šestorstruke prosečne godišnje zarade. Šestostruki iznos prosečne godišnje zarade u Republici Srbiji za 2022. godinu iznosi RSD 7,438,752.
Popis priloženih dokaza
Deo 4 poreske prijave je rezervisan za prilaganje dokaza koji su od značaja za obračun godišnjeg poreza na dohodak građana.
Prilozi (odnosno dokazi) se mogu dodavati nakon što je prijava prethodno sačuvana.
Uzimajući u obzir naš konkretan primer poreski obveznik je u obavezi da priloži:
- Izvod iz matične knjige rođenih izdržavanog lica (deteta)
- Potvrdu da je izdržavano dete redovan učenik/student (ukoliko je to slučaj)
- Dokaze i potvrde u vezi sa ulaganjem u alternativni investicioni fond (u delu „ostalo“)
Priloge je moguće uneti u formatima „pdf“, „.jpg“ ili „.jpeg“. Broj priloga nije ograničen.
Ukoliko je poreska prijava podneta, pa obveznik naknadno utvrdi da uz prijavu nisu dostavljeni svi neophodni dokazi, poreski obveznik je u obavezi da podnese izmenjenu poresku prijavu.
Napomena poreskog obveznika/punomoćnika/zastupnika
U deo 5 poreske prijave je moguće uneti napomene i to u formi slobodnog teksta (do 500 karaktera).
Provera, potpisivanje i podnošenje poreske prijave i izmirivanje obaveze za godišnji porez
Nakon završenog unosa podataka u prijavu PP GPDG omogućen je izbor akcije “sačuvaj“, nakon čega prijava dobija status “u pripremi“ (isti status kao prilikom prvog ulaska na portal Poreske Uprave).
Dok je poreska prijava u pripremi, akcijom “proveri ispravnost“ omogućena je provera ispravnosti podataka unetih u prijavu. Ukoliko je prijava formalno i matematički ispravna na samoj prijavi se prikazuje obaveštenje: “Prijava je bez grešaka i može biti potpisana i podneta“. Ukoliko je prijava neispravna prikazuje se obaveštenje o nevalidnosti prijave sa listom neispravnosti u kojoj su navedeni: polje u kome je sistem utvrdio propust zbog koga validacija prijave nije moguća, kao i vrstu greške. Nakon otklanjanja nepravilnosti, odnosno unošenja izmena, prijavu je potrebno ponovo sačuvati i proveriti njenu ispravnost.
Ukoliko je prijava bez grešaka bira se akcija “potpiši i podnesi“.
Samo potpisivanje poreske prijave se vrš korišćenjem digitalnog sertifikata.
Potpisana prijava potom dobija status „predata“, a pošto se aktivira opcija „osveži status“ ista postaje „proknjižena“.
Pošto je poreska prijava dobila status „proknjižena“, podnosilac prijave dobija sledeće informacije:
- „ID“ broj prijave koji je sistem dodelio podnetoj prijavi i
- obaveštenje o uspešno podnetoj poreskoj prijavi PP GPDG koje sadrži podatke o poreskom obvezniku, vrsti prijave i datumu podnošenja
Osim navedenog poreski obveznik dobija i podatke o nalogu za plaćanje, a nakon što se isti i sačuva biće prikazan i QR kod koji se može iskoristiti za plaćanje poreske obaveze.
Pošto se izvrši samo plaćanje (kako je napred i napomenuto, do 15. maja 2023. godine) ceo proces je okončan.
